Bảo hiểm dưới giá trị là gì: Bạn đã hiểu đúng và đủ theo Luật?

Bạn mua bảo hiểm cho ngôi nhà mơ ước, cho chiếc xe tâm huyết hay cho nhà xưởng kinh doanh của gia đình, với một niềm tin rằng mình đang xây dựng một tấm lá chắn tài chính vững chắc. Nhưng sẽ ra sao nếu tấm lá chắn đó không đủ lớn để che chở bạn khi giông bão ập đến? Sẽ thế nào nếu khoản bồi thường bạn nhận được không đủ để khắc phục tổn thất?

Đó chính là cạm bẫy tiềm ẩn mang tên “bảo hiểm dưới giá trị” – một khái niệm đã được quy định rõ trong luật nhưng không phải ai cũng nắm vững, có thể ảnh hưởng trực tiếp đến túi tiền và sự an toàn của bạn. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ bản chất của vấn đề và trang bị kiến thức cần thiết để đưa ra lựa chọn bảo hiểm thông minh nhất.

Bảo hiểm dưới giá trị là gì?

Hiểu một cách đơn giản, bảo hiểm dưới giá trị là tình trạng Số tiền bảo hiểm bạn tham gia thấp hơn Giá trị thực tế của tài sản tại thời điểm giao kết hợp đồng.

Khái niệm này không chỉ là một thuật ngữ chuyên ngành mà đã được định nghĩa rõ ràng tại Khoản 1, Điều 48 của Luật Kinh doanh Bảo hiểm 2022:

Điều 48. Hợp đồng bảo hiểm tài sản dưới giá trị

1. Hợp đồng bảo hiểm tài sản dưới giá trị là hợp đồng trong đó số tiền bảo hiểm thấp hơn giá thị trường của tài sản được bảo hiểm tại thời điểm giao kết hợp đồng.
   

Điều này có nghĩa là, việc bạn mua bảo hiểm thấp hơn giá trị thật của tài sản là đã có quy định trong luật, nhưng sẽ đi kèm với những quy tắc bồi thường riêng biệt mà bạn bắt buộc phải biết.

Bảo hiểm dưới giá trị, đúng giá trị, và trên giá trị: Cách nhận biết?

Để không rơi vào bẫy “tiết kiệm sai chỗ”, bạn cần phân biệt rõ ba trạng thái của một hợp đồng bảo hiểm tài sản, tất cả đều được luật pháp công nhận.

Định nghĩa rõ ràng

• Bảo hiểm dưới giá trị (Điều 48, Luật KDBH 2022): Số tiền tham gia bảo hiểm < Giá thị trường của tài sản.
• Bảo hiểm đúng giá trị: Số tiền tham gia bảo hiểm = Giá thị trường của tài sản. Đây là trạng thái lý tưởng nhất.
• Bảo hiểm trên giá trị (Điều 47, Luật KDBH 2022): Số tiền tham gia bảo hiểm > Giá thị trường của tài sản. Luật quy định doanh nghiệp bảo hiểm không được giao kết hợp đồng trên giá trị và chỉ bồi thường không vượt quá giá thị trường của tài sản.

So sánh và ví dụ thực tế

Hãy tưởng tượng chiếc ô tô của bạn có giá trị thực tế trên thị trường là 1 tỷ đồng.

• Trường hợp 1 (Dưới giá trị): Bạn mua bảo hiểm thân vỏ với số tiền 700 triệu đồng.
• Trường hợp 2 (Đúng giá trị): Bạn mua bảo hiểm với số tiền đúng 1 tỷ đồng.
• Trường hợp 3 (Trên giá trị): Bạn mua bảo hiểm với số tiền 1.2 tỷ đồng. Theo luật, dù bạn mua cao hơn, khi xảy ra tổn thất toàn bộ, bạn cũng chỉ được bồi thường tối đa 1 tỷ đồng.

Hợp đồng bảo hiểm tài sản dưới giá trị: Rủi ro và quyền lợi

Đây chính là phần quan trọng nhất được luật pháp quy định rõ ràng. Việc tham gia bảo hiểm dưới giá trị sẽ dẫn đến nguyên tắc bồi thường theo tỷ lệ.

Tại sao bảo hiểm dưới giá trị lại không phải là lựa chọn khôn ngoan?

Rủi ro lớn nhất khi tham gia hợp đồng bảo hiểm tài sản dưới giá trị chính là cách tính bồi thường. Khi xảy ra tổn thất, doanh nghiệp bảo hiểm sẽ không chi trả toàn bộ thiệt hại thực tế, mà sẽ áp dụng nguyên tắc bồi thường theo tỷ lệ tương ứng với mức độ bảo hiểm mà bạn đã tham gia.

Cách tính bồi thường theo Luật

Cách tính bồi thường không phải do doanh nghiệp bảo hiểm tự ý đặt ra, mà được quy định cụ thể tại Khoản 2, Điều 48 của Luật Kinh doanh Bảo hiểm 2022:

Điều 48. Hợp đồng bảo hiểm tài sản dưới giá trị

1. Hợp đồng bảo hiểm tài sản dưới giá trị là hợp đồng trong đó số tiền bảo hiểm thấp hơn giá thị trường của tài sản được bảo hiểm tại thời điểm giao kết hợp đồng.

2. Trường hợp hợp đồng bảo hiểm tài sản dưới giá trị được giao kết, doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài chỉ chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại theo tỷ lệ tương ứng với số tiền bảo hiểm ( chính là Số tiền tham gia bảo hiểm) và giá thị trường của tài sản được bảo hiểm tại thời điểm giao kết hoặc thỏa thuận trong hợp đồng bảo hiểm.

Lưu ý : Tỷ lệ giữa số tiền bảo hiểm và giá thị trường tại thời điểm điểm giao kết hoặc thỏa thuận trong hợp đồng bảo hiểm. Trường hợp, hợp đồng không thỏa thuận, thì sẽ xác định theo giá trị thị trường của tài sản được bảo hiểm tại thời điểm giao kết.

Công thức được áp dụng chính là:

Mức trách nhiệm bồi thường = ( Số tiền bảo hiểm / Giá trị thị trường của tài sản ) x Số tiền tổn thất

Ví dụ 1:  Một xe ô tô tham gia bảo hiểm ô tô vào thời điểm 08/2025, xe mới, giá xuất hóa đơn là 1.000.000.000 đồng, Chủ xe tham gia bảo hiểm với giá trị là 500.000.000 đồng Chúng ta sẽ đi 2 trường hợp hay xảy ra, đó là :

1. Tổn thất bộ phận.

Tổn thất xác định là 10tr.

Mức trách nhiệm bồi thường = (500.000.000 / 1.000.000.000 ) * 10.000.000 = 5.000.000 đồng.

2. Tổn thất toàn bộ.

Giá trị tổn thất được xác định là 800.000.000 đồng – Dựa trên báo giá sữa chữa ( Có thể làm 3 báo giá để có cơ sở so sánh giá)

Giá trị thị trường của xe ngay trước thời điểm tổn thất : 950.000.000 đồng – Dựa vào giá trị xe cùng chủng loại, thông số trên thị trường hoặc chứng thư đơn vị giám định.

Mức trách nhiệm bồi thường = (500.000.000 / 1.000.000.000 ) * 950.000.000 = 475.000.000 đồng.

Sau đây mình xin giải thích các con số bên trên, dựa vào nội dung Quy tắc bảo hiểm tự nguyện xe ô tô của MIC (1739/2025/QĐ-MIC).

Note : Quy tắc bảo hiểm xe có định nghĩa hơi khác khi xác định số tiền tổn thất khi xe tổn thất toàn bộ. Theo nhận định của mình,nó sẽ có lợi hơn cho chủ xe, khi xác định xe bị tổn thất toàn bộ.

Bước 1 : Xác định đây là trường hợp tổn thất toàn bộ hay không ?

Theo quy tắc bảo hiểm, tổn thất toàn bộ xảy ra khi thiệt hại thực tế bằng hoặc trên 75% giá trị thị trường của xe ngay trước thời điểm xảy ra tổn thất.

Ta có: (Giá trị tổn thất / Giá trị thị trường ngay trước thời điểm tổn thất) * 100%= (800.000.000 / 950.000.000) * 100% = 84.2%

Vì 84.2% > 75%, trường hợp này được xác định là Tổn thất toàn bộ.

Bước 2: Xác định Căn cứ để tính bồi thường

Theo Điều 14, Khoản 2.3 của quy tắc, cơ sở để tính bồi thường cho tổn thất toàn bộ là “giá trị thị trường của xe trước khi xảy ra tổn thất“.

Vậy khi đã xác định đây là tổn thất toàn bộ, con số chúng ta sẽ dùng làm cơ sở để tính toán là 950.000.000 đồng.

(Số tiền 800.000.000 đồng chỉ dùng để xác định xe có bị tổn thất toàn bộ hay không ở Bước 1, chứ không dùng để tính số tiền bồi thường cuối cùng).

Bước 3: Áp dụng Tỷ lệ bảo hiểm dưới giá trị

Vì hợp đồng này là bảo hiểm dưới giá trị, công ty bảo hiểm sẽ chỉ bồi thường theo tỷ lệ mà chủ xe đã tham gia.

Tỷ lệ bảo hiểm: 500.000.000 / 1.000.000.000 = 50%

Ta lấy Căn cứ tính bồi thường (ở Bước 2) nhân với Tỷ lệ bảo hiểm:

Số tiền bồi thường = 950.000.000 đồng * 50% = 475.000.000 đồng

Tiếp theo, sẽ là phần thu hồi xác xe sau tai nạn, được một đơn vị thu mua định giá là 200.000.000 đồng ( Chủ xe, Công ty bảo hiểm đã đồng ý với giá trị này).

Xác xe trị giá 200.000.000 đồng sẽ được bán đi. Tuy nhiên, vì đây là hợp đồng bảo hiểm dưới giá trị với tỷ lệ 50/50, số tiền thu được từ việc bán xác xe cũng sẽ được chia theo đúng tỷ lệ này.

• Phần của MIC (50%): 200.000.000 * 50% = 100.000.000 đồng.
• Phần của Chủ xe (50%): 200.000.000 * 50% = 100.000.000 đồng.

Trường hợp chủ xe không muốn giữ lại xác xe, Chủ xe sẽ nhận được : 475.000.000 + 100.000.000 = 575.000.000 đồng.

Trường hợp chủ xe muốn giữ lại xác xe, Chủ xe sẽ nhận được : 475.000.000 – 100.000.000 = 375.000.000 đồng + Xác xe. (Theo quy tắc, “MIC sẽ giảm số tiền bồi thường tổn thất toàn bộ tương đương giá trị thu hồi chiếc xe”. Điều này có nghĩa là MIC sẽ lấy số tiền bồi thường ban đầu, trừ đi phần giá trị xác xe mà họ được hưởng ( Điểm 3.4 , Điều 14 – Quy tắc bảo hiểm).)

Làm sao để tránh rủi ro bảo hiểm dưới giá trị?

Để đảm bảo hợp đồng bảo hiểm thực sự là một công cụ bảo vệ hiệu quả, bạn cần chủ động ngay từ đầu.

Bước 1: Đánh giá đúng giá trị tài sản

Đây là bước nền tảng và quan trọng nhất. Hãy xác định “giá thị trường” của tài sản một cách trung thực và chính xác nhất tại thời điểm giao kết hợp đồng.

Bước 2: Tìm hiểu kỹ hợp đồng và quy định pháp luật

Đừng chỉ nhìn vào phí bảo hiểm. Hãy yêu cầu tư vấn viên giải thích rõ các điều khoản, đặc biệt là phần liên quan đến Điều 48 của Luật Kinh doanh Bảo hiểm 2022 về cách tính toán bồi thường trong trường hợp bảo hiểm dưới giá trị.

Bước 3: Tham khảo ý kiến chuyên gia

Nếu bạn cảm thấy các thuật ngữ quá phức tạp, đừng ngần ngại liên hệ với các tư vấn viên bảo hiểm, luật sư hoặc chuyên gia định giá. Họ có trách nhiệm giúp bạn xây dựng một gói bảo hiểm phù hợp, tuân thủ đúng pháp luật và bảo vệ tối đa quyền lợi của bạn.

Mục đích cuối cùng của bảo hiểm là mang lại sự an tâm và bảo vệ tài chính của bạn. Luật Kinh doanh Bảo hiểm 2022 đã quy định rất rõ ràng về nguyên tắc bồi thường để đảm bảo sự công bằng cho cả người tham gia và doanh nghiệp bảo hiểm. Việc mua bảo hiểm dưới giá trị sẽ khiến bạn phải chia sẻ rủi ro với công ty bảo hiểm theo đúng tỷ lệ bạn tham gia.

Hãy là một người tham gia bảo hiểm thông thái: Định giá đúng, mua đủ giá trị, và hiểu rõ quyền lợi của mình theo luật.

Đừng để sự thiếu hiểu biết đẩy bạn vào rủi ro. Nếu bạn còn bất kỳ thắc mắc nào về hợp đồng bảo hiểm tài sản của mình, hãy liên hệ ngay với chúng tôi để được các chuyên gia tư vấn miễn phí.